Sırça Fanus, Sylvia Plath

Cüretkar? Kışkırtıcı? Düşündürücü? Yalın?

Hayır, hiçbiri, evet hepsi.

“Sırça Fanus”u tek kelime ifade etmek mümkün olsaydı, bu kelime ZAMANSIZ olurdu. Moda için kullanılan en moda tabirlerden biridir aslında zamansız. Hani gardırobuna bir trençkot, küçük siyah elbise eklemelisindir, zamansız parçalardır, yıllarca giyersin. Sylvia Plath’ın “Sırça Fanus”unu da basımının 50. Yılında hala günceli yakalayabiliyor, zamansız bir parça.

Kitap son derece zeki ve çalışkan öğrenci Esther’in bir bursla New York’taki bir dergide çalışmaya gitmesiyle başlıyor. Esther müthiş bir gözlemci ve çevresini çoktan çözmüş biri, mizah yönü de oldukça kuvvetli. Öykünün kopma noktasına kadar çevresiyle ve kendisiyle (üstelik tüm o intihar girişimleri sırasında bile…) dalgasını geçen bir genç kızın anlatımıyla 60’lı yılların o naif atmosferini soluduğumu sanıyordum. Derken Esther kliniğe yattı ve o ana kadar hayatla, erkeklerle ve kendisiyle kayıtsız ilişkisinde topluma, insana dair ipuçlarını toplamış olduğumu fark ettim. Üstelik vardığı nokta 1963’te ne ise, bugün de o.

Toplum, kendine bir düzen arar, çarkların tıkır tıkır işlemesi için şablonlara ihtiyaç vardır. Toplumu oluşturan bireyler toplumun oluşturduğu şablonlara uymak zorundadır. Sırça fanus, bu şablonların bütünüdür ve sen o fanusun içinde olduğunu düşünürken ve o fanusun içinden dünyaya bakar bulurken kendini, aslında nereye gidersen git, fanusun içinden çıkamadığını fark edersin.

Sen fanusun içinde değilsin, fanus senin kafanın içinde.

Öldürmek istediğin bedenin mi? Esther’in dediği gibi – “Sanki asıl öldürmek istediğim şey o derinin altında ya da başparmağımın altında atan o ince mavi damarda değil, başka bir yerde, daha derinde, daha gizli ve ulaşması çok daha güç bir yerdeydi.”

İntiharın zayıflık olduğu söylenir, kimileri narsislik sayar, Tanrıya isyan belki?

Bazı insanlar için hiçbiri değil. Bazı insanlar intihar güdüsüyle doğuyor bence.

 “Sadece içimde susmak istemeyen bir ses olduğu için yazıyorum” demiş Sylvia.   

Ne tesadüf, ben de.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Not: Sylvia Plath'ın Günlükleri de var kitaplıkta, hatta bir ara önce onu mu okusam dedim, sonra Tezer Özlü yolculuğum geldi aklıma. Önce romanlarını okumuştum, sonra mektuplarını.. Hatta kitap kulübünde önce mektupları mı okusaydı diye hayıflanmıştık. Hayır, anladım ki, bir yazarın hayatından önce romanını okumak lazım. 

Kitap ve Sylvia Plath hakkında biraz araştırma yapınca, ekşi sözlükte karşıma "Amerikalı cool kızların Tutunamayanları" tabiri çıktı, çok güldüm. Tezer Özlü için de Oğuz Atay'ın dişisi derler, hatta "yerli Sylvia Plath" Tüm yollar Tutunamayanlar'a çıkıyor ve ben hala Tutunamayanlar'ı okuma yetisinde olduğum fikrine tutunamıyorum... Korkuyorum lan, beklenti yükseldikçe yükseliyor : )