Die Verwandlung… Kafka’nın meşhur böcekli uzun öyküsü : "Dönüşüm"

Bu yaşıma kadar hakkında o kadar çok şey duydum okudum ki kitabı hiç okumadan da hakkında birkaç kelam edecek birikimi edinmiştim. Daha doğrusu öyle sanıyordum. Ama bir halt edinmemişim, okuyunca anladım.

Die Verwandlung… Kafka’nın meşhur böcekli uzun öyküsü. Değişim, metamorfoz gibi isimlerle çevrilmiş dilimize. Ama sanırım en doğrusu “Dönüşüm” olmuş. Almanca öğrenmeyi niçin bıraktım, Allah beni n’apsın dedirten başka bir “Almanca okunursa daha iyi olur” hissiyatı veren eser.

“ Gregor Samsa bir sabah bunaltıcı düşlerden uyandığında kendini yatağında ev bir böceğe dönüşmüş olarak buldu.”

Kafka’nın öyküsü, hiyerarşiye, kapitalizme, sisteme karşı bir bireyin uyumsuzluğunu konu ediniyor. Öyle basit ve net anlatıyor ki, onun anlattıklarından ziyade anlattıklarının altındakini düşünüyorsun. Anlatımıyla kafayı yedirtmiyor, alt metinle sağlı sollu girişiyor, n’oluyor lan diyorsun, sersemliyorsun!

Edebiyat türleri arasında bir yeri vardır elbet, yani fantastik, bilimkurgu denebilir belki de. Ben türü konusunda çok emin olamadım. Bence Kafka, Samsa’da toplum dışına itilmiş bireyi tasvir ediyor. Aykırı olabilir, anarşik : )  olabilir bu birey ya da sadece bir ruh hastası, bir deli olabilir, sürüden ayrı biri olsun yeter. Ve Kafka bu sürüden ayrı bireyi betimlerken toplumun en iğrenç bulacağı bir şeye dönüştürüyor. Haşereye…

Toplum bu bireyden hem tiksiniyor, hem korkuyor, hem bu bireyi yok sayıyor,  hem cezalandırıyor, bireyin söylediklerini duymazdan geliyor, hem bu bireyin eski haline dönmesini bekliyor, hem de dönmeyeceğine kanaat getirdiğinde onu yok ediyor.

Samsa “böceğe” dönüştüğünde kendini, ailesini, işini, hayatını sorgulamaya başlıyor. İnandığı, sevdiği, güvendiği tek kişi, kardeşi. Kardeşi, toplumun henüz bozmadığı saf çocuğu temsil ediyor aslında ve bu dönüşümün ilk döneminde diğer aile bireylerine göre daha fazla yakınlık gösteren, kabullenen tek kişi de kardeşi aynı zamanda. Yazık ki, maddi ihtiyaçların karşılanması için kardeşi de anne babası gibi çalışmak zorunda ve sistemin içine bir defa girdikten sonra onun da Gregor’a bakışı değişiyor. Daha doğrusu kardeşi sistemin onayladığı, sistemi oluşturan bireylerden birine dönüşüyor. 

Oopsss yoksa dönüşüm derken Gregor’dan değil de kardeşinden mi bahsediyoruz?

Siz de benim gibi otuz beşinden sonra entelleniyor ve kült kitapları yeni yeni benimsiyorsanız, ama “yuh lan yeni mi okuyorsun puh sana” nidalarıyla ezikleneceğim sanıyorsanız, hiç korkmayın. Bu kitabı okuduğunu sandığınız çok kişi aslında ya hiç okumamıştır ya da çok eskiden okuduğu için zar zor hatırlamaktadır. Ve hiçbir şey için geç değildir. Hele Kafka için hiç!