Çocuklara okuma alışkanlığı nasıl kazandırılır? Uyku öncesi kitap okuma ve diğerleri

Benim sıklıkla karşılaştığım sorulardan biri; “çocuğuna okuma alışkanlığını nasıl kazandırdın?”

Daha detaya inersek, “akşam uyumadan önce kitap okuma rutinini nasıl oturttun?” ya da “kaç yaşında kitap almaya başladın?” gibi sorularla da karşılaşıyorum.(*)

Biri bana “çocuğuna okuma alışkanlığını nasıl kazandırdın?” diye sorunca, hiç sevmem ama, soruya soruyla karşılık vermek istiyorum, “sen kitap okuyor musun? Kitap evin içinde, hayatınızın içinde ne kadar var?”

Bence bir çocuğun kitapları sevmesi, kitabın hayatınıza ne kadar dahil olduğu ile alakalı.

Çocuğun, seni elinde kitapla görüyor mu? Birlikte alışverişe gittiğinizde kitapçılarda vakit geçiriyor musunuz? Küçük de olsa bir kitaplığınız var mı evde? Hiç birlikte kütüphaneye gittiniz mi?

Öncelikle anne baba bunları düşünmeli.

Çocuklar görerek, gözlemleyerek öğrenir ve sen istediğin kadar “oku” de, eğer sen okumuyorsan, onun da okumasını beklemen nafile bir çabadan öteye geçmeyecektir.

Tamam, dedik ki, kitaplar hayatımızın içinde ve okuyoruz, eyvallah, şimdi ne yapacağız?

Mümkün olduğunca küçük yaşlarda kitapla tanıştırmak gerekiyor çocukları. Arca 4,5 aylıkken bez kitaplarla başladı serüvenine, aslında bir aylıkken bile siyah beyaz resimli kitaplarla başlayabilirdi.

Sonrası yaşına uygun kitaplar seçmekle devam etmeli.

Uzman değilim, eldeki numune tek, yani karşılaştırma imkanım yok ama bizden örnek vererek devam edebilirim.

Bir yaş civarı önce renkli ve gerçek fotoğraflı kelime kitaplarıyla başladık. Net yayınlarının aylara göre uygun renk-kelime-hayvan-eşya fotoğrafları içeren kalın karton kitapları var.

Öykülü kitaplara geçişimiz Pisi Kedi ve Pocoyo gibi birkaç cümlelik ama bol resimli kitaplarla oldu. Hareketli kitap serilerinden edinmedik biz, ama çocukların çok seveceğini düşünüyorum.

6 aylık Arca kumaş kitap okuyor (!)

Arca’nın 16 – 22 aylıkken ay-ay hangi kitapları almışız, neler yaşamışız bakmak için, buraya bir tık lütfen :) (ay bugün kibarlığım da üstümde)

Her ay birkaç kitap alındı Arca’ya, itinayla tek tek okundular, aman okuyamam, işim var denmedi. Doğru kitapları seçmek için algılarım hep açık oldu sonra. Bir dolap kitap gibi güzel bir imkanımız var, biliyorsunuz. Sonra blogda ben paylaştıkça, çocuklarının okumayı sevdiği kitapları paylaşan başka annelerle iletişimim oldu. Buralardan not aldığım kitapları bazen kitapçılarda bazen de kitap satış sitelerinin tanıtımlarında okuyup Arca’ya uygun olup olmadığına baktım, araştırdım. Uzun lafın kısası mesai harcadım. Çünkü ben insanların kitap okumasını çok önemsiyorum, kitaplar hakkında sohbet etmekten zevk alıyorum. Okuyan insandan zarar gelmez, ufku açılır, hayal gücü genişler ve her seferinde başka dünyalara yelken açar insan.

Arca da şükür ki (#80şükürvesilesi Nr 22 oldu bile! ) kitaplara kolay odaklanabilen bir çocuk oldu, çok küçük yaşlardan beri, ne zaman yeni bir kitap görse, gözleri parladı, kitapçılarda vakit geçirmekten hoşlandı. Oturup saatlerce kitap okuttu. Eminim içinden de geliyordu.

Bazı çocuklar daha hareketli olabilir, bazılarının daha kolay dikkati dağılabilir, öyküye odaklanamayabilir. Bunu aşan anne arkadaşlarım oldu, komik okudular, sonra bazen metinleri okumayıp resimlere kendileri hikaye uydurdular. Bu çözümler tamamen çocuğunu iyi tanımakla ortaya çıkıyor. Sonuçta çocuk söz konusu olduğunda hiçbir şablon yok, etiket yok, her çocuk kendi kitabını yazıyor.

Uzatmayalım, Arca’nın kitaplarına kitaplık sayfasından ve instagram hesabındaki #arcanınkitapları etiketinden ulaşabilirsiniz. Eskiden paylaşıma bu kadar önem vermezdim, soranlara cevap verirdim ama şimdi çocuk kitaplarının derya deniz olduğunu biliyorum ve anne babaların hangi kitabı alsak diye çırpındıklarını fark ediyorum, bu sebepten elimden geldiğince yazacağım.

Gelelim, kitapların uyku ritüelinin bir parçası olması konusuna…

Öncelikle önemli bir noktayı belirtmem lazım, bence çocuklar kitap okumayı bir şeyle bağdaştırmamalı. Yani kitap sadece uykudan önce okunur algısı yer etmemeli çocukta. O yüzden kitapların çocukların hayatının bir parçası olması gerektiğini uzun uzun anlattım. Aynı şey ceza olarak kitap okuma için de geçerli. Ceza olarak kitap okutmak kadar korkunç bir yöntem duymadım.

Tekrar uyku öncesine dönersek…

Okumanın uyku ritüelinin bir parçası olması için bence bir buçuk yaş civarını beklemeli. Çünkü bebeklerin uyku öncesi daha az uyaran almaları gerekir. Kitaplar ise algılarını iyice açar ve uykularının kaçmasına sebep olabilir. Sonra? Sonrası her gece aynı rutini oturtmalarını ve hemen her gece aynı şeyi yapmalarını önerebilirim ve tabii ki sadece resimlerine bakmakla kalsa bile kitabı da mutlaka yatağa sokmak gerekiyor.

Uykudan önce kitap okuma ve uyku ritüelini rutinleştirmek adına attığım adımlar, benim adımlarım ve tabii Arca’nın. Ben, biz ne yapıyoruz’u anlatabilirim (nitekim anlattım, ahan da burada) ama sen farklı bir yoldan gidebilirsin. Bizim yaptıklarımız bunlar, bir buçuk yaşından beri uyguluyoruz. Yazlığa, tatile gidilecekse mutlaka yanımıza kitap alıyoruz. Arca’nın özellikle sevdiği uyku öncesi kitaplarını uykudan hemen önce tercih ediyoruz.

Kitap ve çocuk konusunu biraz toparlamaya çalıştım, atladığım veya sormak istediklerinizi yorum bırakabilirsiniz, elimden geldiğince cevaplarım.

(*): sevgili Ceren yorumunda sormuştu. İyi ki de sormuş, ben de kitaplarla olan maceramızı toparlamış oldum:)

Not: Bu arada ne ahkam kestim beh! Yeminlen kendimden tiksindim. Ama siz benden tiksinmeyin vallahi bak ben böyle ukela değilim aslında, sadece soru bildiğim yerden geldi :)